Author :
Abstract
Wittgenstein’a göre genel olarak körlük, özel olarak da renk körlüğü görüngüsü, normal gören insanların kavramlarıyla tanımlandığı için bu kişilerin ne renk adlarını ne de körlük veya renk körlüğü sözcüğünü, normal biri gibi kullanmayı öğrenmesi mümkün görülmez. Oysa Wittgenstein açısından renk sözcüklerinin kullanımının görmeyenlere de öğretilebiliyor olması gibi görenlerin gördüklerinin görmeyenlere betimlenmesi veya en azından dil düzeyinde kullanım zincirinin öğretilmesi mümkündür. Kaldı ki aynı durum tersi için de geçerlidir: Görmeyenlerin kendilerine özgü görme/görmeme biçimi de normal gören insanlara fenomenolojik olarak betimlenebilir. Dolayısıyla renk körü olan biri için veya genel olarak kör olan biri için körlük ya da renk körlüğü, öğrenilmiş bir şey iken normal gören biri için görme fenomeni, öğrenilmiş bir şey değildir. Bu amaçla Wittgenstein’da öyle olan ile öyle görünen arasındaki ayrımdan hareketle öğrenilebilir ve öğretilebilir dil oyunları bağlamında kişiler arası renk ve görüngü farklılıklarına değinildikten sonra Newton ve Goethe’nin renk öğretilerine kabaca değinilecek ve Wittgenstein’ın mantıksal renk öğretisi ışığında görme fenomeninin analitik bir yorumu geliştirilecektir. Nitekim Wittgenstein’da görmenin ne olduğunu bilmek, görme sözcüğünün dildeki kullanımını öğrenmeye bağlıdır. Bu nedenle de görme fenomeninin mantıksal analizi, dil oyunları ve aile benzerlikleri kavramları üzerinden dilin kullanım zinciri içerisinde tartışılacaktır.
Keywords
Abstract
Since the phenomenon of blindness in general, and color blindness in particular, is defined by the concepts of people who see normally, it is not possible for those people to learn to use neither the names of colors nor the words blindness or color blindness like a normal person, according to Wittgenstein. However, for Wittgenstein, it is possible for the seeing people to describe what they see, to the blind, or at least to teach the chain of use at the language level, similar to the fact that the use of color words can also be taught to the blind. Same thing is true the other way around too: the unique way of seeing/not seeing of blind people can also be described phenomenologically to the people who see normally. For this reason, for someone who is colorblind or blind in general, blindness or color blindness is something that learned, while for someone who sees normally, the phenomenon of seeing is not something that can be learned. For this purpose, from the start, after mentioning the distinction between what is and what appears, in the context of learnable and teachable language games, interpersonal differences in color and appearance in Wittgenstein, the color teachings of Newton and Goethe will be discussed roughly, and an analytical interpretation of the phenomenon of seeing will be developed in the light of Wittgenstein's logical color teaching. As a matter of fact, in Wittgenstein, knowing what seeing is depends on learning the use of the word seeing in the language. For this reason, the logical analysis of the phenomenon of seeing will be discussed in the chain of use of the language through the concepts of language games, and family similarities.
Keywords
- Azak, M. & Parlar, Y. (2019). Wittgenstein Felsefesindeki Değişime Dair Bir Tahlil: An- lık Bir Devrim mi Yoksa Diyalektik Bir Sonuç mu? Beytülhikme Felsefe Dergisi 9(4), 1031-1054.
- Bauman, Zygmunt (2003). Modernlik ve Müphemlik. (Çev.İsmail Türkmen). İstan- bul: Ayrıntı Yayınları.
- Cassirer, Ernst (2014). Rousseau, Kant, Goethe. (Çev.Mustafa Tüzel). İstanbul: Tür- kiye İş Bankası Kültür Yay.
- Haas, Bruno (2017). Die Farbe und ihre Systeme. GesprächsStoff Farbe: Beiträge aus Wissenschaft, Kunst und Gesellschaft. (Ed.Karliczek, André). Köln: Böhlau. 1.Baskı, 72-83.
- Kant, Immanuel (2011). Kritik der reinen Vernunft, München: Anaconda yay.
- Kant, Immanuel (2016). Kritik der Urteilskraft. Berlin: Hofenberg yay.
- Karliczek, André (2017). GesprächsStoff Farbe: Beiträge aus Wissenschaft, Kunst und Ge- sellschaft. Köln: Böhlau, 1.Baskı.
- Kroß, Matthias (2012). Bachmanns Wittgenstein. Zeitschrift für Ideengeschichte. Jahr- gang 6, Heft 4. München: C.H.BECK, 18-23.
- Müller, Olaf L. (2015). Mehr Licht: Goethe mit Newton im Streit um die Farben. Frank- furt am Mainz: S.Fischer.
- Tarhan, Diler Ezgi (Mayıs 2020). Goethe’de Renk Fenomeni. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı:29. 219-246.
- Westphal, Jonathan (1987). Colour: Some Philosophical Problems from Wittgens- tein. Aristotelian Society monographs Volume 7. Oxford: Basil Blackwell.
- Wittgenstein, Ludwig (1974). Philosophical Grammar. (Çev. A. Kenny) Oxford: Basil Blackwell.
- Wittgenstein, Ludwig (1999). Bemerkungen über die Grundlagen der Mathematik. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
- Wittgenstein, Ludwig (2007). Renkler Üzerine Notlar. (Çev. Ahmet Sarı) Ankara: Sal- kımsöğüt yay.64, Felsefe Dizisi:3, 1.Baskı.
- Wittgenstein, Ludwig (2011). Tractatus Logico-Philsophicus. (Çev. Oruç Auroba) İs- tanbul:Metis yay. 6.Baskı.
- Wittgenstein, Ludwig (2019). Zettel. (Çev. Doğan Şahiner) Ankara: FOL, 1.Baskı.
- Wittgenstein, Ludwig (2020). Felsefi Soruşturmalar-I. (Çev. Haluk Barışcan) İstan- bul:Metis yay. 5.Baskı.
- Gierlinger, F.A & Riegelnik, S. (2014). Wittgenstien on Colour. Publications of the Austrian Ludwig Wittgensteins Society-N.S. Band 21. Berlin: De Gruyter. https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/9783110351101/pdf.
- Olaf L., Müller (2010). Goethe und die Ordnung der Farbenwelt. Frankfurter Allge- meine Zeitung, Nr.205, 4 Eylül 2010. https://www.ingonussbaumer.com/wpcontent/uploads/2018/11/2009_bibliografie_olaf_mueller_goethe_und_die_ordnung_der_farbenwelt.pdf.
- Rowe, M.W. (1991). Goethe and Wittgenstein. Philosophy. (Ed.Maria Alvarez) Vo- lume 66, Issue 257, Temmuz 1991, Cambridge: Cambridge University Press. 283-303. https://www.cambridge.org/core/journals/philosophy/article/abs/goethe-and-wittgenstein/98D2AC4BE7A988BEA12ACC4730F88E78.
- Vendler, Zeno (1995). Goethe, Wittgenstein and the Essence of Color. The Monist. Volume 78, No.4, Ekim 1995. La Salle: THE MONIST. 391-410. https://academic.oup.com/monist/article-abstract/78/4/391/1075879?redirectedFrom=PDF. Öz: Wittgenstein’a göre genel olarak körlük, özel olarak da renk körlüğü görüngüsü, normal gören insanların kavramlarıyla tanımlandığı için bu kişilerin ne renk adlarını ne de körlük veya renk körlüğü sözcüğünü, normal biri gibi kullanmayı öğrenmesi mümkün görülmez. Oysa Wittgenstein açısından renk sözcüklerinin kullanımının görmeyenlere de öğretilebiliyor olması gibi görenlerin gördüklerinin görmeyenlere betimlenmesi veya en azından dil düzeyinde kullanım zincirinin öğretilmesi mümkündür. Kaldı ki aynı durum tersi için de geçerlidir: Görmeyenlerin kendilerine özgü görme/görmeme biçimi de normal gören insanlara fenomenolojik olarak betimlenebilir. Dolayısıyla renk körü olan biri için veya genel olarak kör olan biri için körlük ya da renk körlüğü, öğrenilmiş bir şey iken normal gören biri için görme fenomeni, öğrenilmiş bir şey değildir. Bu amaçla Wittgenstein’da öyle olan ile öyle görünen arasındaki ayrımdan hareketle öğrenilebilir ve öğretilebilir dil oyunları bağlamında kişiler arası renk ve görüngü farklılıklarına değinildikten sonra Newton ve Goethe’nin renk öğretilerine kabaca değinilecek ve Wittgenstein’ın mantıksal renk öğretisi ışığında görme fenomeninin analitik bir yorumu geliştirilecektir. Nitekim Wittgenstein’da görmenin ne olduğunu bilmek, görme sözcüğünün dildeki kullanımını öğrenmeye bağlıdır. Bu nedenle de görme fenomeninin mantıksal analizi, dil oyunları ve aile benzerlikleri kavramları üzerinden dilin kullanım zinciri içerisinde tartışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Görme fenomeni, renk körlüğü, dil oyunları, aile benzerlikleri, dilin kullanım zinciri, fenomenolojik betimleme.
